IBAN Nedir?

Gelişen teknolojiyle değişen trendler hayatımıza her gün pek çok yeniliğin girmesini sağlıyor. Teknolojik gelişmelerin sıklıkla kullanıldığı pazarlama, reklamcılık ve sağlık gibi sektörlerin yanında bu ilerlemelerden belki de en büyük faydayı sağlayan önemli sektörlerden biri de bankacılık oldu.

Özellikle son yirmi yılda gelişen internet teknolojileri ve bu sayede müşterilerin artan finansal işlemleri, bankaları farklı bankacılık hizmetlerine ve bu hizmetleri geliştirmeye itmiştir. Yüzyıllardan beri mal ve hizmetlerin değiş tokuşunda kullanılan paranın el değiştirmesi, yani günümüzdeki adıyla para transferleri, bankacılıkta en çok yapılan işlem olması nedeniyle daima gündemde olan bir bankacılık hizmetidir. Hem bireysel hem de ticari müşterilerin, bankalarını değerlendirirken referans aldıkları, belki de en önemli nokta olan para transferi işlemlerinin daha kolay ve güvenilir bir şekilde yapılması için, bankalar pek çok yöntem geliştirmektedir. Bunlardan bir tanesi de adeta T.C. kimlik numaramız gibi sıkça kullandığımız ve finans kimlik numaramız olarak da adlandırabileceğimiz IBAN numaramızdır.

Türkçe karşılığı “Uluslararası Banka Hesap Numarası” olan IBAN (International Bank Account Number), para transferlerinde kolaylık sağlanması amacıyla ilk olarak Avrupa Birliği (AB) ülkelerinde, sonrasında ise farklı coğrafyalar ve Türkiye’de kullanılmaya başlanmıştır. Ülkemizde IBAN standardının bankacılık işlemlerinde kullanılmasına 1 Eylül 2005 tarihinde başlanmış, Resmi Gazete’de yayınlanarak zorunlu hale gelmesi ise 2010 yılında gerçekleşmiştir. Bugün Türkiye’de IBAN sistemi hem yurtdışı hem de yurtiçi bankalar arası yapılan para transferlerinde geçerlidir.

IBAN numarası neyi gösterir?

ISO (Uluslararası Standardizasyon Kuruluşu) tarafından da tanınan bir standart olan IBAN, Avrupa Bankacılık Standartları Komitesi (ECBS) tarafından geliştirilmiştir¹. Bankalar, hesap sahibi olan her müşterisi için kişiye özel bir IBAN numarası belirlemektedir. Her ülkenin kendi ihtiyacına göre belirlemiş olduğu IBAN en fazla 34 alfanümerik, yani harf ve sayılardan ibaret bir dizi karakterden oluşmaktadır. İlk iki hane ülke kodunu göstermekte, takip eden iki hane kontrol karakteri olup daha sonraki karakterler ise ülkelerin kendi kararlaştıracağı müşteri hesap numarası için ayrılmaktadır². Elektronik ortamda IBAN’ın kullanım formatı bitişik karakterlerden oluşur, aralarında boşluk bırakılmaz ve ayraç konulmaz³.

IBAN’ın getirdiği kolaylıklar nelerdir?

Ticarete hız kazandırması nedeniyle ticaretin gelişimine katkısı büyük olan IBAN sisteminin özelliklerine ve getirdiği kolaylıklara değinmemiz gerekirse:

Öncelikle, IBAN sayesinde para daha hızlı ve hatasız bir biçimde göndericinin hesabından alıcının hesabına aktarılmakta, yurtiçi ve yurtdışı para transferleri daha kolay ve güvenilir bir şekilde yapılmaktadır. Bu durum bekleme sürelerini kısalttığı ve transferlerin doğru adrese ulaşacağına dair güven oluşturduğu için müşterilerin üzerinde olumlu bir etki yaratmaktadır.

İkinci olarak IBAN, para transferlerinde teknolojinin kötüye kullanımı sonucunda oluşan güvenlik açığının önlenmesinde önemli fayda sağlamaktadır. Çünkü bu sistemde hesap numaraları, ülkelere göre küçük farklılıklar gösterse de, eskiye göre daha düzenlidir ve her alıcının IBAN’ı o ülkenin standartlarıyla tek şekilde belirlenmiştir. Bu haliyle IBAN sistemi, yanlış hesap gönderimlerini engelleyerek yapılabilecek hataları azaltmakta ve hem müşteriler hem de banka tarafında ek maliyetlerin oluşmasına imkân vermemektedir.

Türkiye’de IBAN

Türkiye’de uygulanmakta olan IBAN, 26 haneden oluşmaktadır. İlk iki hane ülkemizin uluslararası kodu olan “TR” harfleridir. Daha sonra gelen iki ve beş hane sırasıyla kontrol basamaklarını ve banka kodunu, ardından gelen haneler ise müşteri hesap numarasını ifade etmektedir. Türkiye, IBAN formatını şu şekilde oluşturmuştur: “Ülke kodu + kontrol hanesi + banka/kurum kodu + rezerv alanı + temel hesap numarası alanı”⁴.

Türkiye’de IBAN, okuma kolaylığı olması için ise çoğunlukla dörtlü gruplandırmayla aşağıdaki şekilde yazılır:

“TR76 0009 9012 3456 7800 1000 01”.

Farklı birkaç ülkeye ait IBAN sisteminden de örnek vermek gerekirse;

Almanya: 22 haneden oluşmaktadır, örnek IBAN “DE89 **** **** **** **** **”,

Avusturya: 20 haneden oluşmaktadır, örnek IBAN “AT61 **** **** **** ****”,

Fransa: 27 haneden oluşmaktadır, örnek IBAN “FR14 **** **** **** **** *M** ***” ve

Hollanda: 18 haneden oluşmaktadır, örnek IBAN “NL91 XYZT **** **** **” şeklindedir.

Avrupa ekonomik alanında yer alan ülkelerdeki para transferi işlemlerinde IBAN kullanımı zorunludur. Ancak, bankalar ile yurtiçi ve yurtdışı kuruluşlar arasında kendi ad ve hesaplarına yapılacak para transferlerinde IBAN bildirilemeyeceğini gösteren yazılı beyan olması durumunda işlemlerde zorunluluk aranmamaktadır.⁴

IBAN numaraları bazı banka kartlarında belirtilse de bunun güvenli olmayacağı düşünülerek kartlarda çoğunlukla IBAN’a yer verilmez. Eğer kişi veya kurum, IBAN numarasını kaybederse bankalar telefon ya da internet bankacılığı yoluyla müşterilerine IBAN numaralarını hatırlatmaktadır.

IBAN ve daha nice sayısız işlem sayesinde bankacılık ve finans sektörü her geçen gün daha hızlı ve güvenilir olmaktadır. Yapay zekâ, blockchain teknolojisi ve dijitalleşmenin getireceği uygulamalar ilerleyen yıllarda bambaşka yeniliklerin ortaya çıkmasını kaçınılmaz kılmaktadır.

 REFERANSLAR

1.       https://www.tbb.org.tr/Dosyalar/userfiles/file/tuketiciler/IBAN/IBAN%20_Bilgi_Notu.pdf

2.       https://t24.com.tr/haber/iban-hakkinda-bilmeniz-gerekenler,61343

3.       https://www.tbb.org.tr/Dosyalar/Arastirma_ve_Raporlar/IBAN.pdf

4.       https://www.ekonomist.com.tr/encyclopedia/iban

https://www.hesapkurdu.com/ihtiyac-kredisi/rehber/iban-nedir-nasil-olusturulur

https://paratic.com/havale-nedir-nasil-yapilir/

https://www.tbb.org.tr/Dosyalar/userfiles/file/tuketiciler/IBAN/IBAN%20_Bilgi_Notu.pdf

Fotoğraf referansı = https://www.ekonomist.com.tr/encyclopedia/iban